Hoe houden we samen het drinkwater koel?

De bovengrens van 25°C is er niet zomaar. Stijgt de temperatuur van het water in de leidingen verder, dan kan dat de geur en smaak aantasten. En wat erger is: dan nemen de risico’s toe dat micro-organismen zich gaan vermenigvuldigen, waaronder legionella. Het gaat dus om de volksgezondheid. Alle reden om de ontwikkelingen in de gaten te houden en waar nodig in te grijpen. Peter Horst, assetmanager bij PWN: “Op de punten waar wij monsters nemen in ons leidingenstelsel, zien we de watertemperatuur geleidelijk stijgen. Daarin zien wij al het effect van klimaatverandering. Warmtenetten zijn er nu nog niet zo veel, maar de verwachting is dat die uiteindelijk in een derde van de wijken worden aangelegd. Als die te dicht bij onze leidingen komen te liggen, kunnen er serieuze risico’s ontstaan.”
 
Afstand gewenst
Wie denkt dat het effect van warmtenetten te verwaarlozen is omdat de buizen geïsoleerd zijn, komt bedrogen uit. Sander Smeets, tactisch omgevingsmanager bij PWN: “Er zit een grens aan isoleren; je voorkomt er niet mee dat de leidingen warmte afgeven aan de omgeving. Dat zie je ook goed als er sneeuw gevallen is: boven een warmtenet is de sneeuw het eerste weg.” Peter: “Dat betekent dat die warmtenetten dus echt een paar meter van onze leidingen af moeten liggen, misschien zelfs wel aan de andere kant van de straat.”
 
Investeringen opgeschroefd
PWN neemt zelf maatregelen om drinkwater in het leidingennet te beschermen. “Bijvoorbeeld door bij dreigende knelpunten leidingen dieper onder de grond te leggen”, zegt Peter. “Ook in ons materiaalbeleid houden we rekening met opwarmingsrisico’s. Ruim 90% van onze leidingen is al van PVC – dat isoleert beter dan gietijzer. Bovendien vervangen we in het kader van de warmtetransitie substantieel meer leidingen; we schroeven de investeringen met 10 tot 20 procent per jaar op. Daarbij proberen we zo veel mogelijk meekoppelkansen te pakken, dus onze werkzaamheden mee te laten lopen met andere werkzaamheden in de bodem.”

Graden verschil
Daarnaast verricht PWN veel missiewerk bij gemeenten. Door presentaties te houden, door mee te denken over plannen op de ondergrond en door informatie beschikbaar te stellen. Zo is aan de klimaatatlas (www.hhnk.klimaatatlas.net) een kaart toegevoegd die op straatniveau de opwarmingsrisico’s voor de waterleidingen zichtbaar maakt. “Gemeenten kunnen een grote bijdrage leveren om die weg te nemen door er bij de inrichting van de openbare ruimte rekening mee te houden”, zegt Sander. “Het scheelt enorm of de leidingen onder een groenstrook liggen of onder steen, bijvoorbeeld. Wij hebben de effecten van maatregelen onderzocht. Dat zie je dat een groenstrook 2ºC verkoeling oplevert, net als schaduw creëren en leidingen dieper leggen. Met combinaties kan de temperatuur 3 tot 5ºC naar beneden. Daarmee stellen we een gezonde watertemperatuur weer voor lange tijd veilig.” 
 
Meerkosten gering
Peter: “We hebben ook de meerkosten in kaart gebracht van klimaatmaatregelen die helpen om het leidingwater koel te houden. Bij de inrichting van een straat liggen die tussen de 2 tot 20 procent.” “Maar”, benadrukt Sander, “niks doen is uiteindelijk veel duurder. En veel gemeenten zijn toch al bezig met het vergroenen van de openbare ruimte om wateroverlast te voorkomen, hittestress tegen te gaan en de biodiversiteit te vergroten. Voor klimaatadaptatie worden die meerkosten dus al gemaakt. En als je toch bezig bent met een groenstrook langs de weg, leg ‘m dan aan de kant waar de waterleidingen onder de grond zitten. Dan sla je twee vliegen in één klap.”