De ondertekening van het nieuwe programmaplan had gisteren plaats. Gedeputeerde Ans Mol (BBB) met in haar portefeuille onder meer water en klimaatadaptatie, schetste de inzet van de 18 partners in het zandgebied: “Ons doel is dat het grondwaterpeil met 100 millimeter gaat stijgen in dit gebied. Om dat te realiseren hebben we heel veel geld voor nodig. Het vergt daarnaast ook veel tijd, maar het is wel de langetermijnvisie die we hier moeten waarmaken. We moeten nu aan de slag, we gaan van praten naar doen.”

De gesprekken over het plan begonnen 5 jaar geleden, na de droge zomers in 2018 en 2019. De regio met hoge zandgronden kreeg te maken met toenemende droogteschade voor landbouw, natuur, landschap en cultuurhistorie. 18 organisaties, waaronder gemeenten, provincie Gelderland, Waterschap Rijn en IJssel, natuur- en lanschaporganisaties en boerenorganisatie LTO-Noord, verkenden de mogelijkheden om de Achterhoek en Liemers beter bestand te maken tegen toenemende weersextremen.

Het resulteerde in een programmaplan met de focus op 8 sleutelgebieden en -projecten, met als doel de uitvoering binnen 2 jaar te regelen. Enkele maatregelen zijn: aanleg van droogtestuwtjes in samenwerking met grondeigenaren, experimenten met ingrijpende maatregelen (verbreden en verondiepen) in de landgoederenzone Baakse Beek en integratie van maatregelen in het ruimtelijk beleid van gemeenten en het investeringsprogramma van het waterschap.

Limburgse bui
De ondertekening van het programmaplan had donderdag plaats in het bijzijn van deltacommissaris Co Verdaas. Dat gebeurde tijdens de werkconferentie Aanpak Droogte die in Ulft werd gehouden. Dat is een van de dorpen in de regio die dagenlang onbereikbaar zullen zijn als een ‘Limburgse bui’ valt in de Achterhoek en Liemers, zo is gebleken uit de bovenregionale stresstest, het instrument om de klimaatbestendigheid van een gebied te analyseren. Er is daarbij gerekend met een regenbui waaruit 200 millimeter valt in 48 uur, zoals in juli 2021 in Limburg het geval was.

Dat de intensiteit van een clusterbui inmiddels van een andere orde kan zijn, maakte Verdaas duidelijk in zijn plenaire bijdrage aan de werkconferentie, door de vraag te stellen aan het publiek: “Weet iemand wat er in afgelopen najaar in Frankrijk in twee etmalen in sommige arrondissementen is gevallen? … 800 millimeter.”

Los daarvan maakte Verdaas de Achterhoek en Liemers complimenten dat ze zo snel zijn met de regionale stresstest. “Die inzichten, daar begint het mee. Het gaat je helpen om je voor te bereiden en te bedenken wat de consequenties zijn en wat je nu al kunt doen met nieuwe projecten in de herstructurering als die bui toch komt.”

'We zullen ons moeten verhouden tot het klimaat van de toekomst' 

Indringende keuzes
De deltacommissaris, die zich richt op de herijking van het deltaprogramma, ziet overal in Nederland dezelfde beweging op gang komen: “We zullen ons moeten verhouden tot het klimaat van de toekomst.” 

Hij schetste daarbij dat we aan de vooravond staan van ‘indringende keuzes’ gerelateerd aan thema’s als waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid en verzilting. Deze keuzes zijn nodig om richting en perspectief te bieden. “Daar is behoefte aan, zo hoor ik van veel burgers, van ondernemers, van maatschappelijke partners. Ik snap die oproep en daar gaat de herijking ook naar toe.”

Dat de herijking een complex vraagstuk is, onderstreepte Verdaas met de toelichting dat de waterverdeling van onze grote rivieren 'onhoudbaar aan het worden is'. Niet alleen als gevolg van de almaar intensere weersextremen, maar ook door de sterk oplopende vraag naar zoet water dat nodig is voor tegengaan van verzilting, verdroging en voor drinkwaterproductie, industrie, natuurdoelen, nat houden van de dijken.

Het verdelingsvraagstuk is inzet van veel overleg. Verdaas: "Er zijn meerdere regio's die denken van ja, de IJssel loopt hier ook langs, als we daar nog wat meer van af kunnen tappen. Maar ja, de Zuidwestelijke Delta in een droge hete zomer, die heeft ook water nodig. Er zijn grote gebieden zonder eigen aanvoer, die denken: dat water kan ook hier naartoe. Het IJsselmeer, de grote zoetwaterton van Nederland, daar zit nu al te weinig in om alle vragers te bedienen."

'Ga de gesprekken aan, soms zijn ze pijnlijk, maar ze zijn nodig, want als je elkaar blijft gijzelen in het niets doen, dan ga je de bietenbrug op'

Goede gedoe
Verdaas hield de partners van het project in de Achterhoek en Liemers voor dat het project om te komen tot een klimaatrobuuste regio ook ‘gedoe’ gaat geven. Over keuzes die gemaakt moeten worden over bijvoorbeeld areaal dat moet worden ingeleverd voor de inrichting van waterberging. Maar het gaat wel om dat ‘goede gedoe’, aldus de deltacommissaris. “Ga de gesprekken aan, soms zijn ze pijnlijk, maar ze zijn nodig, want als je elkaar blijft gijzelen in het niets doen, dan ga je de bietenbrug op. En in deze regio komen deze keuzes ook aan de orde, of dat zijn ze misschien al.”

Hij schetste daarbij dat onzeker is waar we naar toe gaan met de klimaatverandering. “We weten ook nog niet tot waar dit gaat reiken. Dus is er ook onzekerheid over de aanpak, doe je nu genoeg? Want ik voorspel u, als hier morgen 300 millimeter valt, dan heb je vandaag een mooie bovenregionale stresstest, maar dan gaat er heel snel weer een andere beweging op gang komen. Ik hoop dat het niet gebeurt, maar je kunt het ook niet uitsluiten.”

Brede aanpak
In de plannen is het zaak om te komen tot een brede aanpak ook buiten de sector, aldus de deltacommissaris. In de opzet in de Achterhoek met 18 partners kunnen partijen elkaar snel vinden, stelde hij vast. “Jullie kunnen ook naar voren stappen en zeggen wij hebben nagedacht, we hebben een perspectief, we hebben een ambitie en zo willen wij het gaan doen. En dat is heel sterk, ja, het is een grote kwaliteit als je hier in de Achterhoek kunt zeggen dat het initiatief breed wordt gedragen.”  

Maar de deltacommissaris noemde ook de schaduwzijde van deze breed gedragen Achterhoekse aanpak. “Je kunt misschien ook iets te aardig zijn voor elkaar. En aardig in de zin van: ben ik nou echt helder over mijn belang? Durf je ook te zeggen van: joh, je zit me gewoon in de weg op dit moment. Het is zaak de scherpte te zoeken.”

En over de financiering, de vraag om ‘heel veel geld’, predikte de deltacommissaris pragmatisme. “Erken nou gewoon dat de verschillende belangen met hun eigen financieringsmechanismen er zijn en ga vanuit die werkelijkheid kijken.”