Bodemverzakking is op zich geen vreemd verschijnsel. Dat kan gebeuren door de winning van delfstoffen, maar ook door uitdroging van bijvoorbeeld veengrond. Er zijn vele oorzaken, maar er is nooit gekeken naar het gewicht van steden zelf.

Nu blijkt dat wel degelijk effect te hebben: New York zakt met 1 tot 2 millimeter per jaar door het gewicht van de wolkenkrabbers. Die paar millimeter klinkt misschien onschuldig, maar in sommige delen van de stad gaat het veel harder. Dat kan een groot probleem worden voor de toch al laag liggende stad die meer dan 8 miljoen inwoners telt.

Stukje bewustwording
De studie moet dan ook beleidsmakers aansporen om maatregelen te treffen die de kans op overstromingen verkleinen. “Het doel van het onderzoek is om mensen ervan bewust te maken dat elk hoog gebouw dat langs een kust, rivier of meer wordt gebouwd, kan bijdragen aan toekomstig overstromingsgevaar”, schrijven de onderzoekers van de University of Rhode Island.

Het maakt ook duidelijk wat de mens teweegbrengt met al zijn bouwsels. Wetenschappers schatten dat alles wat mensen ooit hebben gemaakt meer weegt dan alles wat leeft op Aarde. Gebouwen en wegen zijn zwaarder dan alle bomen, struiken en planten bij elkaar. Al het plastic weegt twee keer zoveel als het gewicht van alle dieren samen.

Het gewicht van New York
In deze nieuwe studie berekenden de onderzoekers het totale gewicht van de meer dan 1 miljoen gebouwen in New York. Dat komt neer op een duizelingwekkende 764 miljard kilo. Om iets te kunnen zeggen over de druk die al die kilo’s op de aarde veroorzaken, is de stad ingedeeld in vierkanten van 100 bij 100 meter om daarna de massa om te rekenen naar neerwaartse druk door het effect van de zwaartekracht in te calculeren.

Daarbij is alleen naar het gewicht van de gebouwen gekeken, niet naar dat van wegen, bruggen en andere bestrating. Ondanks deze beperking zijn de onderzoekers tot een betere berekening van de verzakking gekomen dan eerdere studies, omdat ze wél de complexe ondergrond van de stad hebben meegenomen, die bestaat uit zand-, zilt- en klei-afzettingen, maar ook uit gesteente. En dat levert interessante informatie op: vooral kleigrond en kunstmatig gevulde grond zijn kwetsbaar voor verzakking. Meer elastische ondergrond veert terug na bebouwing, terwijl gesteente niet zo hard inzakt.

Niet de enige
Toegenomen verstedelijking, inclusief drainage en het oppompen van grondwater zal alleen maar bijdragen aan het verzakkingsprobleem, waarschuwen de onderzoekers. Bovendien is New York lang niet de enige stad die hier last van heeft. Een kwart van Jakarta staat tegen 2050 mogelijk onder water. Delen van de Indonesische hoofdstad verzakken met bijna 11 centimeter per jaar doordat grondwater wordt opgepompt. De autoriteiten van de 30 miljoen inwoners tellende stad houden er rekening mee dat ze moeten verkassen als er niet snel klimaatactie wordt ondernomen.

Maar New York loopt eveneens een enorm risico op overstromingen. Grote delen van Manhattan liggen maar 1 tot 2 meter boven zeeniveau. Eerdere orkanen hebben al duidelijk gemaakt hoe snel de grotendeels geasfalteerde stad kan overstromen. “New York is exemplarisch voor een groeiend aantal kuststeden overal ter wereld, die te maken krijgen met verzakking. Er is dus een gedeelde wereldwijde uitdaging om het toenemende overstromingsgevaar te beperken”, klinkt het tot besluit.

Erger dan zeespiegelstijging
Een studie uit 2022 naar de situatie in 99 kuststeden toonde aan dat verzakking een groter – of in ieder geval onderschat – probleem is vergeleken met de stijging van de zeespiegel, als het gaat om het risico op overstromingen. In de meeste steden verzakt de ondergrond sneller dan de zeespiegel stijgt, wat betekent dat inwoners sneller met overstromingen te maken krijgen dan nu in de klimaatmodellen wordt voorspeld.

Nederland
Ook Nederland kampt met verzakking. Ons grootste stedelijke gebied, de Randstad, ligt bovendien onder zeeniveau. Vooral het noorden en westen van ons land hebben last van bodemdaling. Op sommige plaatsen daalt de bodem met een halve centimeter per jaar. Lage waterstanden zijn meestal de oorzaak. Vooral veengronden verzakken daardoor. Schade aan onder meer funderingen loopt in de tientallen miljarden tot 2050, schatten experts. Bodemdaling draagt ook bij aan CO2-uitstoot. Alle reden dus om harder ons best te doen om klimaatverandering tegen te gaan.