Terugblik

Op maandagochtend 18 september was er een werksessie Hittestress georganiseerd door HHNK, GGD en de op klimaatadaptatie samenwerkende gemeenten in de regio Alkmaar. Bij deze bijeenkomst waren ruim 20 deelnemers aanwezig werkzaam in het fysieke domein of het sociale domein. Vanaf 9:00 uur verzamelden de deelnemers zich in de Strandtent De Jongens in Bergen aan Zee waar een mooie ruimte was ingericht met zicht op het strand en de zee. De werksessie werd geleid door Tirza van Hengstum.

Na een kennismakingsronde lichtte Tirza het programma toe en hielden verschillende interessante sprekers een inleiding.

Als eerste namen Maaike Gerards en Anne van der Gulik van thuiszorgorganisatie Evean de aanwezigen mee in de problematiek die zij tegenkomen in de thuiszorg in geval van hele hete perioden. Belangrijk probleem is dat ouderen vaak onvoldoende drinken. Veel ouderen denken dat ze voldoende drinken terwijl dat niet zo is. Ook is er terughoudendheid omdat waterdrinken ook leidt tot een gang naar de wc met het risico op vallen. Heel belangrijk voor ouderen om warme perioden goed te kunnen doorstaan is de zorg voor elkaar. Eenzame ouderen lopen aanzienlijk meer kans op verdroging dan ouderen die gezelschap hebben. Het bestrijden van eenzaamheid is dus ook belangrijk voor het tegengaan van hittestress. Belangrijke aandachtpunten zijn verder: winkels op loopafstand, ontmoetingsplekken ook om eenzaamheid tegen te gaan (eenzaamheid maakt ook kwetsbaar) en zorg dat binnen een loopafstand van 200 meter een koele rustplek is. Naast de mensen die zorg nodig hebben moet er ook zorg zijn voor de zorgverleners. Zij zorgen goed voor anderen maar vergeten zichzelf nog wel eens.

Jan van Oosten nam het stokje over. Jan is veldwerker bij het Leger des Heils. Hij geeft een presentatie waarbij hij vooral aandacht vraagt voor de mensen die niet een normaal bestaan leiden. Niet iedereen woont in een huis en niet iedereen kan goed lezen. Veel goedbedoelde maatregelen zijn niet effectief voor bijvoorbeeld dak- en thuislozen. Deel geen flesjes water uit waar statiegeld op zit! De kans is groot dat het water wordt weggegooid en van het statiegeld bier wordt gekocht. Ook geeft Jan aan dat de landelijke hitte-alarmen niet bepalend moeten zijn voor wat er lokaal gebeurt. Landelijk kan er geen alarm worden afgegeven terwijl het lokaal heel erg heet kan zijn. Belangrijke informatie voor dak- en thuislozen zijn de locaties van watertappunten. En wees coulant in de handhaving. Ook dak- en thuislozen moeten ergens kunnen slapen, verblijven en naar de wc. Mensen voortdurend opjagen, zeker als het heel heet is, doet de zaak geen goed en kan voor onnodige extra stress, en dus problemen, zorgen. Maak plannen voor extreem weer, niet apart voor hitte, koude, storm ect. In alle gevallen moet er gecommuniceerd worden en moet hulp georganiseerd worden. Dit verloopt voor een groot deel via dezelfde kanalen en daarom is het beter om dit niet apart te organiseren. Verder hebben veel dak- en thuislozen een telefoon en kan die dus ook goed ingezet worden om met deze doelgroep te communiceren.

Simon Zijlstra is coördinator hitteplan Purmerend. Aanleiding om in Purmerend een lokaal hitteplan te maken waren o.a. de vragen van inwoners waar koele plekken in de stad te vinden zijn. Het lokale hitteplan in Purmerend is een lokale doorvertaling van het landelijke hitteplan en is gericht op de kwetsbare groepen. Bedenk hierbij dat ook in de duurdere huizen kwetsbare mensen kunnen wonen. Belangrijk onderdeel van het hitteplan is het communicatie plan. De kernboodschap is de algemene basisboodschap van het RIVM en GGD met lokale elementen. Het doel van communicatie is bewustwording: aanpassen aan het warme weer, informeren: wat moet u doen als het warm wordt, waar verkoeling (koelteplekken) en overtuigen: adviezen overnemen. Enkele geleerde lessen zijn: leer partners en experts kennen: werk samen, breid het bestaande netwerk uit, maak gebruik van beschikbare kennis en hulpmiddelen, monitor hitteperiodes, evalueer en verbeter en benoem koelteplekken: bestaande locaties met een functie (personeel en drinkwater beschikbaar).

Nynke Schaft is adviseur Milieu en Gezo0ndheid bij de GGD Hollands Noorden. Nynke neemt ons mee door de grote variëteit aan effecten als gevolg van hitte in de stad. Als het gaat om gezondheid dan is vooral het slaaptekort als gevolg van hete nachten de oorzaak van veel problemen. Gevolgen zijn onder meer huishoudelijk geweld, meer zelfmoord en meer ziekenhuisopname vanwege psychische aandoeningen. Problemen doen zich vooral ook voor in huurwoningen aangezien deze vaak minder goed bestand zijn tegen langdurige hitte. Als het gedurende 4 dagen warmer is dan 27 graden dan treedt het Nationaal Hitteplan in werking. De GGD zet dan landelijke berichtgeving door naar de regio. Nynke vraagt extra aandacht voor de warmteregulering in woningen. Uit onderzoek blijkt dat 35% van de mensen die in een levensloopbestendige woning woont, in de woning matig of slecht verkoeling kan vinden en 45% kan matig of slecht verkoeling vinden buiten in de tuin of buurt. Geadviseerd wordt om hitte mee te nemen bij subsidies/leningen voor levensloopbestendige woningen en openbare gebouwen in te zetten als plekken om verkoeling te vinden. Nynke presenteert nog de gevolgen van een extreme hittegolf in 2021 in Portland. Hier waren als gevolg van de hitte een groot aantal doden te betreuren. Wat als zoiets in Nederland gebeurt, zijn we voldoende voorbereid op een dergelijke calamiteit?

Na de pauze werd stilgestaan bij de casus Portland en worden verschillende suggesties gedaan hoe de situatie beheerst kan worden. Genoemd worden o.a. de inzet van wijkconciërges, straatcontactpersonen en vrijwilligers. Sluit ook aan bij de zorgstructuur van de gemeente.

Ter afsluiting is nog een rondje gemaakt langs alle aanwezigen. De ochtend werd als informatief en nuttig ervaren en inspirerend. Met name gemeenten waarbij zowel het sociaal als het fysiek domein vertegenwoordigd waren lijken gemotiveerd om met een lokaal hitteplan aan de gang te gaan (BUCH en Heemskerk).

Taco Kuiper sloot af en concludeerde dat we door deze werksessie een goed beeld hebben gekregen van de concrete stappen die gemeenten kunnen zetten om hittestress tegen te gaan en de betekenis hierin van een lokaal hitteplan. Het maken van een lokaal hitteplan is een gemeentelijke aangelegenheid omdat de zorgstructuur bij iedere gemeente weer anders georganiseerd kan zijn. Wel kan het nuttig zijn om volgend jaar weer bij elkaar te komen om elkaar te stimuleren bij het maken van een lokaal hitteplan en om kennis te delen. Verder zijn alle inleiders, organisatoren Tirza en natuurlijk alle deelnemers aan de ochtend bedankt voor hun bijdrage aan deze geslaagde ochtend.